Navoiy – bu O’zbekistonning Navoiy viloyatining ma’muriy markazi va eng yirik shahri. Shahar 1958 yilda tashkil topgan va Buxoro viloyati tarkibiga kirgan. U O’zbekiston SSR-da noyob er elementlari, qimmatbaho metallar va uran qazib olish uchun konchilik sanoatining markazi sifatida yaratilgan. […]
Navoiy – bu O’zbekistonning Navoiy viloyatining ma’muriy markazi va eng yirik shahri.
Shahar 1958 yilda tashkil topgan va Buxoro viloyati tarkibiga kirgan. U O’zbekiston SSR-da noyob er elementlari, qimmatbaho metallar va uran qazib olish uchun konchilik sanoatining markazi sifatida yaratilgan.
1958 yilda Karmana qishlog’i hududida tog’-metallurgiya kombinati qurilishi boshlandi. Va taniqli o’zbek shoiri va faylasufi Alisher Navoiy sharafiga Navoiy deb nomlangan yangi shahar barpo etildi.
Yangi shahar 1960-yillarda SSSR atom energetikasi vazirligiga qarashli VNIIPIET institutining Leningrad me’morlarining yagona bosh rejasiga binoan qurilgan.
Shaharning bosh rejasini ishlab chiqishi uchun Leningrad me’morlari 1969 yilda SSSR Davlat mukofotiga sazovor bo’lishdi. Shahar dizayni va dizayni boshqa davlatlarning sovg’alari bilan ham taqdirlangan. Asosiy quruvchi – Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan quruvchi Z. P. Zarapetian.
Uning rivojlanishining o’ziga xos xususiyati seksiyalar va galereyalar uylarini qurish, kichik me’moriy shakllardan foydalanish, shaharga individual ravishda estetik jihatdan ekspresiv ko’rinish beradigan yashil maydonlar, favvoralar, hovuzlarning ko’pligidan iborat.
Kelajakdagi shahar uchun qadimgi viloyat viloyat markazi Karman va shu nomdagi temir yo’l stantsiyasi yaqinidagi kichik qishloq o’rtasida 8 km uzoqlikda shimoldan janubga cho’zilgan tinchlik hududi tanlandi.
Geografiya
Shahar Navoiy viloyati janubidagi Zeravshan daryosi vodiysida, Toshkentdan 360 km janubi-g’arbiy qismida joylashgan. Samarqandgacha bo’lgan masofa 140 km, Buxoroga deyarli 100 km.
Shaharning shimolidan Zarafshon daryosi oqadi. Nurota tog’lari shaharning chekka qismidan 10 km shimolga, Zarafshon daryosi bo’yidan tashqariga cho’zilgan.
Iqlim
Navoiyning iqlimi quruq, keskin kontinental, aniq mavsumiyligi bilan ajralib turadi. Yozda harorat + 54 ° C ga yetishi mumkin, qishda -18 ° C gacha tushishi mumkin. Pastroq harorat kamdan-kam uchraydi. Kam namlik tufayli yuqori va past harorat osongina toqat qilinadi.
Qish (o’rtacha kunlik harorat 0 ° C dan past bo’lgan davr) o’rtacha hisobda noyabr oyining uchinchi o’n kunligidan mart oyining ikkinchi o’n kunigacha davom etadi. Taqvimdagi qish paytida qisqa muddatli (3-8 kun) sovuq bo’lishi mumkin (tungi harorat -12 ° C gacha, kamdan -18 ° C gacha).
Shu bilan birga, qishda eritmalar tez-tez uchraydi, harorat -5 ° C dan + 6 ° C va undan yuqori ko’tarilganda, ba’zan +10 … + 12 ° C darajalariga etadi. O’tish mavsumlari etarlicha qisqa.
Deyarli yozgi harorat ko’pincha mart oyining o’rtalarida va oxirida, aprel oyida qayd etiladi. Iyun va iyul oylarida kunduzgi harorat odatda 45 darajadan oshadi (yozgi mavsumda o’rtacha – 30-40 kun).
Aholisi
2017 yil holatiga ko’ra shahar aholisi 134 ming kishidan oshdi.
Rasmiy ma’lumotlarga ko’ra, 2009 yilda Navoiy aholisi 157 957 kishini tashkil etgan. Millatlardan o’zbeklar 73,2%, ruslar – 16,5%, qozoqlar – 1,3%, boshqalari – 9%.
Navoiy – bu O’zbekistondagi ruslar va umuman rus tilida so’zlashadiganlar umumiy aholining 16 foizidan ko’prog’ini tashkil etadigan shaharlardan biridir.
SSSRning qulashi va Rossiyaning va boshqa mamlakatlarga aholining Navoiyda chiqib ketishining keskin o’sishi munosabati bilan o’zbeklarning ustunligi va ularning sonining ko’payish tendentsiyasi bilan etnik tarkibning nisbati o’zgargan.
Sanoat
Navoiy – O’zbekistonning etakchi sanoat markazi. Shahar joylashgan:
“Navoiyazot” XK (kimyo zavodi),
Navoiy kon-metallurgiya kombinati (NKMK),
“Qizilqumsement” AJ (O’zbekistondagi eng yirik tsement zavodi),
Navoiy mashinasozlik zavodi,
oltinni qayta ishlash zavodi,
elektrokimyoviy zavod,
paxta tozalash zavodi,
oziq-ovqat sanoati korxonalari,
Navoiy GES (viloyat energetika tarmog’ining asosi).
Barcha ishlab chiqarish ob’ektlari shaharning g’arbiy chegarasi yaqinidagi sanoat zonasida (aholi yashash joyidan 2 km uzoqlikda) to’plangan.
Ta’lim
Navoiy Navoiy viloyatining eng yirik ta’lim markazidir. Shaharda bir qator oliy o’quv yurtlari (Navoiy davlat pedagogika instituti va Navoiy davlat konchilik instituti), bir nechta kollej va akademik litseylar, shuningdek, umumta’lim maktablari va maktabgacha ta’lim muassasalari mavjud.
Transport
Navoiy – O’zbekistondagi eng yirik transport uzellaridan biri. “Navoiy” xalqaro aeroporti shaharning g’arbiy qismida 12 km uzoqlikda joylashgan bo’lib, u Islom Karimov nomidagi “Toshkent” xalqaro aeroporti va O’zbekistonning boshqa yirik shaharlaridagi aeroportlar bilan hamda Moskva xalqaro aeroporti bilan havo aloqasiga ega. “Vnukovo” aeroporti.
Navoiyning janubida yuk va yo’lovchilar tashish uchun muhim bo’lgan temir yo’l stantsiyasi mavjud.
Shahar jamoat transporti Navoiyda avtobuslar, marshrut taksilari (Daewoo Damas avtoulovlari), shuningdek xususiy va jamoat taksisi xizmatlari (asosan Daewoo Nexia, Daewoo Matiz, Daewoo Gentra, Chevrolet Lacetti, Chevrolet Cobalt, Chevrolet Epica markalari va modellari bilan namoyish etiladi. shuningdek, VAZ).
